Kaszel jest odruchem wywołanym przez drażnienie błony śluzowej dróg oddechowych przez wydzielinę lub inne czynniki chorobotwórcze. Kaszel spełnia pożyteczną rolę, gdyż zmierza do usunięcia zawartości zalegających w drogach oddechowych oraz do ochrony błony śluzowej przed zewnętrznymi substancjami drażniącymi. Podrażnienie pęcherzyków płucnych nie wywołuje kaszlu. Stąd jeżeli w procesach chorobowych pęcherzyków płucnych (np. w zapaleniu płuc) występuje kaszel, to świadczy o tym, że procesem chorobowym zostały objęte co najmniej oskrzeliki.
Kaszel może powstawać również na drodze odruchowej wskutek podrażnienia kory mózgu, niekoniecznie związanego bezpośrednio z procesem chorobowym w drogach oddechowych, a także w wyniku odruchów wychodzących z innych narządów, np. z opłucnej, pęcherzyka żółciowego, czy żołądka.
U osób w podeszłym wieku odruch kaszlu związany jest z osłabieniem błony śluzowej dróg oddechowych. Wyróżniamy kaszel suchy, bez odkrztuszania plwocinami pojawiający się zwykle na początku ostrych procesów zapalnych dróg oddechowych i wilgotny, połączony z odkrztuszaniem, charakterystyczny dla procesów zapalnych przewlekłych.
Kaszel suchy od kaszlu wilgotnego można odróżnić już po samym jego dźwięku.
Kaszel może być również wyrazem przewlekłych nieżytów oskrzeli, przy czym czynnikiem wyzwalającym go jest wydzielina zapalna oskrzeli. Palenie papierosów znacznie nasila i podtrzymuje ten kaszel.
Kaszel w większości występujących przypadków jest wynikiem obniżenia się odporności organizmu. Dlatego pierwszym krokiem w leczeniu kaszlu jest wzmocnienie odporności.
Kuracja wzmacniająca odporność organizmu: